Trong hơn một năm qua, thị trường dược liệu Việt Nam xuất hiện rầm rộ một loại “Sâm Ngọc Linh” được rao bán tại Tuyên Quang, Yên Bái, Hà Giang… Nhiều nơi quảng cáo đây là sâm Ngọc Linh rừng, giá dao động từ vài chục triệu đến cả trăm triệu đồng mỗi kg, kèm lời khẳng định “hàng cực quý, cực hiếm”.

Tuy nhiên, qua quá trình khảo sát thực địa, trò chuyện với người dân địa phương, lãnh đạo xã và các cụ cao niên ở Sinh Long (Na Hang, Tuyên Quang), cùng đối chiếu với phân loại thực vật dược liệu, có thể khẳng định:

Loại “sâm Ngọc Linh” bán tại Tuyên Quang thực chất là giống tam thất hoang Trung Quốc – không phải sâm Ngọc Linh thật.

Bài viết này cung cấp cái nhìn đầy đủ, khách quan, khoa học để người tiêu dùng tránh bị nhầm lẫn và mất tiền oan.

---

Nguồn gốc thật sự của loại củ “Sâm Ngọc Linh Tuyên Quang”

Qua hàng loạt cuộc trao đổi với lãnh đạo xã Sinh Long và người Dao tại các bản cũ vùng giáp Na Hang – Lâm Bình, đã hé mở nguồn gốc chính xác của loại củ này.

1. Người Dao mang giống tam thất hoang Trung Quốc về trồng từ những năm 1960–1970

Theo các cụ cao niên:

• Thời điểm những năm 60–70, người Dao sống ở khu vực “hang tẩu” trên độ cao hơn 1.000m.

• Họ sang khu vực biên giới và mang giống tam thất hoang Trung Quốc về trồng quanh nhà, ven nương, trong rừng.

• Tam thất là nguyên liệu quan trọng trong nhiều bài thuốc Dao, do đó họ trồng rất nhiều.

Khi dùng không hết, họ đem xuống chợ vùng Na Hang – Yên Hoa bán như một loại tam thất bình thường.

2. Khi khu bảo tồn Na Hang thành lập, các bản người Dao xuống núi, rừng bỏ hoang

Khoảng hơn 10 năm trước:

• Khu bảo tồn thiên nhiên Na Hang được thành lập

• Các bản người Dao phải rời rừng xuống khu vực trung tâm xã Sinh Long

• Những nương thuốc bỏ lại, tam thất hoang Trung Quốc tiếp tục mọc lan, phát triển thành quần thể “tự nhiên hóa”

Củ tam thất mọc trong rừng được người dân gọi “tam thất rừng”, nhưng thực chất là giống tam thất do chính người Dao trồng từ trước – không phải tự sinh tự mọc.

---

Vì sao tam thất hoang Trung Quốc bị biến thành “Sâm Ngọc Linh”?

3. Đầu năm ngoái, người Dao trở lại bản cũ thu hoạch

Khi trở lại vùng cũ, người Dao:

• Thu hoạch tam thất mọc rải rác trong rừng

• Mang xuống chợ phiên Yên Hoa bán với giá khoảng 1 triệu đồng/kg

• Đây là mức giá hoàn toàn tương đương tam thất Bắc trồng tại Trung Quốc

Không hề có khái niệm “sâm Ngọc Linh”.

4. Một số thương lái “gán nhãn” mới: Sâm Ngọc Linh Tuyên Quang

Sau đó:

• Một nhóm buôn dược liệu đổi tên cho loại tam thất này thành Sâm Ngọc Linh

• Từ 1 triệu/kg → nhảy vọt lên 30–100 triệu/kg

• Từ “tam thất trồng – mọc lan” → biến tấu thành “sâm rừng hoang dã”

Đó là một chiêu thổi phồng giá trị, lợi dụng sự thiếu thông tin của người tiêu dùng.

---

Tam thất Tuyên Quang khác gì sâm Ngọc Linh thật?

Nói cách khác:

“Sâm Ngọc Linh Tuyên Quang” không phải sâm Ngọc Linh,
mà chỉ là tam thất hoang Trung Quốc mọc lan trong rừng Sinh Long.

---

Sâm Ngọc Linh – tên địa danh, không phải tên loài sâm

Nhiều người hiểu nhầm:

• “Ngọc Linh” là tên của một loài sâm

• Nhưng sự thật: Ngọc Linh là tên một ngọn núi

• Trên núi Ngọc Linh có loài Panax vietnamensis – đó mới là sâm Ngọc Linh thật

Mọi loại củ mọc ở nơi khác đều không thể tự gán tên “Sâm Ngọc Linh”.

---

Kết luận: Đây là một cuộc nhầm lẫn (và thổi phồng) lớn

Toàn bộ loại củ được rao bán với tên “Sâm Ngọc Linh Tuyên Quang” thực chất là:

• Tam thất hoang Trung Quốc

• Được người Dao trồng từ nhiều thập kỷ trước

• Bỏ hoang → mọc lan → thành quần thể

• Bị dân buôn đổi tên để thổi giá

Người tiêu dùng nếu không nắm rõ dễ bị mất tiền từ vài chục triệu đến cả trăm triệu một cách oan uổng.

---

Khuyến nghị cho người tiêu dùng

1. Không tin “sâm Ngọc Linh” nếu xuất xứ không phải Kon Tum – Quảng Nam

2. Không mua các sản phẩm thiếu kiểm định khoa học

3. Hiểu rõ tên khoa học – nguồn gốc – vùng trồng

4. Chỉ nên mua từ đơn vị uy tín, có thông tin minh bạch

5. Tránh xa các quảng cáo kiểu “sâm rừng hoang dã giá rẻ”